Hanes yr adeilad a stori menter gymunedol Llety Arall Cyf
Ein Stori
Cymdeithas Budd Cymunedol yw ‘Llety Arall Cyf’, sy’n eiddo i’w haelodau.
Sefydlwyd Llety Arall yn 2018 yn fenter gymunedol gyda’r nod o ddatblygu llety o safon mewn hen adeilad gwag yng nghanol Caernarfon. Roeddem am gynnig profiad Cymreig a Chymraeg a’r nod heddiw, fel bryd hynny yw gweithredu mewn ffordd sy’n gynaliadwy ac yn amgylcheddol gyfeillgar, gan wneud yn fawr o fod yn rhan o economi lleol.
Yr hyn sy’n bwysig i ni…
- Iaith a diwylliant Cymru
- Amgylchedd a chynaladwyedd
- Economi leol
- Cymuned
Gweledigaeth Llety Arall…
“Menter gymunedol gynaliadwy ym mherchnogaeth y gymuned sy’n cynnig cyfleoedd i bawb flasu iaith, diwylliant a threftadaeth Caernarfon mewn llety o safon, ac yn darparu gofod sy’n hybu a chefnogi gweithgareddau cymunedol. Gweithredu’n barhaus mewn modd cynhwysol sy’n mynd i’r afael â’r argyfwng hinsawdd a bod yn ran bwysig o’r economi cylchol lleol..”
Er mwyn gwireddu’r freuddwyd hon cynhaliwyd ymgyrch i ddenu buddsoddwyr i brynu ac adnewyddu’r adeilad. Ers agor cynnig cyfranddaliadau yn 2017, rydym wedi llwyddo i godi dros £150,000 sydd wedi ein galluogi ni i weddnewid 9 Stryd y Plas o adeilad oedd yn mynd a’i ben iddo, i lety cartrefol sy’n denu ymwelwyr o Gymru a phedwar ban byd.
Yr adeilad
Daeth adeilad 9 Stryd y Plas yn warws tollau ar ôl i Gaernarfon ddod yn borthladd y doll yn 1842. Roedd dynodiad y porthladd yn golygu bod modd mewnforio nwyddau heb dalu trethi nes iddynt gael eu gwerthu ar ôl eu prosesu.
Roedd angen warysau rhwymedig yn y dref, i storio’r nwyddau dan amodau llym i atal smyglo. Roedd yr adeilad hwn yn un o dri warws toll yn Stryd y Plas, gyda’r lleill yn seler Neuadd y Farchnad ac yn Nhafarn y Pen Deits (ar y gornel gyferbyn â’r castell). Adeiladwyd warws toll arall gan Morgan Lloyd, ar y llethr rhwng y Cei Llechi a’r Maes (Sgwâr y Castell).
Roedd y teulu Pritchard yn berchen ar 9 Palace Street c.1826. Credir eu bod yn masnachu mewn gwin a gwirodydd, pan oedd yr adeilad hefyd yn dafarn o’r enw The Vaults. Roedd seleri helaeth ar gyfer storio nwyddau wedi eu mewnforio.
Yn 1868 Williams, Evans & Co oedd y perchnogion, ac erbyn hynny roedd yn warws tollau lle roedd gwirodydd a gwinoedd yn cael eu potelu cyn eu gwerthu am bris oedd yn cynnwys treth. Ychydig yn ddiweddarach, o dan y perchnogion Davies & Griffiths, unwyd cefn yr adeilad â 14 Stryd Twll yn y Wal.
Ar ddiwedd y 19eg ganrif roedd 13 o dafarndai yn y stryd fer hon! Roedd tua 60 yng Nghaernarfon. Roedd gwell technoleg gwydr yn galluogi siopwyr i osod ffenestri mwy i arddangos eu nwyddau, ond roedd tafarndai’n tueddu i gadw ffenestri llai fel na fyddai yfwyr i’w gweld yn hawdd o’r tu allan!
Rhwng 1935 a 1965, b W Rowland & Co o Fangor oedd yn masnachu yma. Roedd gwinoedd a gwirodydd yn dal i gael eu gwerthu yma hyd nes y 1970au. Ers hynny mae’r adeilad wedi cael defnydd amrywiol, gan gynnwys siop awyr agored a champfa. Yn 2016 cymrodd Llety Arall yr adeilad drosodd, a’i droi’n lety i ymwelwyr gyda siop ar y llawr gwaelod ac iard gefn ar gyfer gweithgareddau cymunedol.
(Addaswyd o destun gwreiddiol gan Clive James, o Gymdeithas Ddinesig Caernarfon, cyfieithiad Cymraeg gan Rhiannon James.)
Rydym yn cydnabod nawdd Cronfa Cymunedau Mentrus Gwynedd i ddatblygu’r wefan hon.